Ochrona środków Unii Europejskiej przed nadużyciami i korupcją poprzez Pakt Odpowiedzialności – mechanizm kontroli społecznej

17-18 lutego 2014 odbyło się w Budapeszcie międzynarodowe seminarium, zorganizowane przez węgierski oddział Transparency International, z udziałem ponad 40 zainteresowanych podmiotów z ponad 10 krajów. Seminarium zorganizowano na zakończenie projektu mającego na celu pogłębioną analizę i upowszechnienie doświadczenia zdobytego przy wdrażaniu Paktu Odpowiedzialności, który stanowi bardzo skuteczną metodę zabezpieczania zamówień publicznych.

Uczestnikom zależało na:

– Przedstawieniu Paktu Odpowiedzialności jako innowacyjnego pomysłu i metody zapobiegania korupcji w zamówieniach publicznych finansowanych z pieniędzy UE i budżetu państw członkowskich.
– Stworzenie forum wymiany doświadczeń, informacji i najlepszych praktyk w zakresie monitorowania przez społeczeństwo zamówień finansowanych ze środków publicznych, np. Sieć Obywatelska Watchdog Polska promowała Publiczny Rejestr Umów.
– Rozwijanie wzajemnych relacji, aby umożliwić zainteresowanym stronom i uczestnikom efektywne wykorzystanie Paktu Odpowiedzialności w konkretnych sprawach dotyczących funduszy unijnych.

Dodatkowym celem było opracowanie rozwoju wspólnej ogólnoeuropejskiej metody zapobiegania nadużyciom finansowym poprzez wykorzystanie Paktu Odpowiedzialności. Kolejnym dodatkowym celem było zwiększenie zainteresowania organów finansowych UE możliwością stosowania Paktu Odpowiedzialności jako miękkiego wymogu finansowania zamówień lub traktowania jego wdrażania jako znaku zaangażowania instytucji i firm na rzecz przejrzystości i uczciwości.

O Pakcie Odpowiedzialności oraz doświadczeniach przedstawionych na konferencji

Pakt Odpowiedzialności jest narzędziem opracowanym przez Transparency International (TI), które zapewnia przejrzystość zamówień publicznych i jest skierowany do firm, przedsiębiorstw państwowych i jednostek sektora publicznego. Składa się z szeregu zadań opisanych w umowie pomiędzy zamawiającym, a wszystkimi oferentami zamówienia publicznego.

Zarówno firmy jak i strona publiczna zyskują, jeśli dochodzi do wykorzystania tej metody. Firmy mogą powstrzymać się od prób przekupstwa ze świadomością, iż ich konkurenci są objęci tymi samymi zasadami, a rządy mogą zmniejszyć wysokie koszty korupcji w zamówieniach publicznych, prywatyzacji oraz wydawaniu licencji. Pakt Odpowiedzialności okazał się być dostosowany do wielu systemów prawnych i elastyczny w zastosowaniu, w związku z czym może być również wykorzystywane w zamówieniach publicznych, które nie są uregulowane w ustawie o zamówieniach publicznych.

Zgromadzone zostało też sporo doświadczeń w jego stosowaniu. Odkąd został stworzony, wypróbowano go przy różnych procesach w 15 krajach na całym świecie. Wśród międzynarodowych doświadczeń dotyczących Paktu Odpowiedzialności, które zostały przedstawione i przeanalizowane na seminarium, były budowa nowego lotniska w Berlinie – projekt wart 2,4 mld euro, budowa nowej biblioteki narodowej, sala koncertowa i muzeum sztuki współczesnej, przy którym łotewskie Ministerstwo Kultury podpisało Pakt Odpowiedzialności z Transparency International na Łotwie, a także włoskie doświadczenia, gdzie Pakt Odpowiedzialności został wprowadzony przede wszystkim na poziomie lokalnym.

Na Węgrzech Pakty Odpowiedzialności zostały z powodzeniem zastosowane przez Narodowy Bank Węgier w dwóch przetargach – gminę Ózd w projekcie Odnowy Zapasów Wodnych finansowanym przez Swiss Contribution oraz władze 13. dzielnicy Budapesztu, gdzie remont przedszkola jest również chroniony przez TI w ramach Paktu Odpowiedzialności

Według doświadczenia Transparency International, stosowanie Paktów Odpowiedzialności zmniejsza ceny zakupu o 30%. To dlatego Pakt Odpowiedzialności jest również na liście najlepszych praktyk wśród najnowszych zaleceń OECD w sprawie zamówień publicznych.